English

Banking

Onlaen banking hem i gud blong ol bisnis i yusum be yu mas protektem paswod mo ol narafala ditel blong login blong stopem ol kriminol blong go long ol akaon blong yu. From ol bigfala mani mo ol transaksen we oli stap hapen evritaem, onlaen banking hem i kam wan gudfala taket blong ol frosta.

Ol risk

  • Oli save trikim yu mo ol kolig blong yu tru long ol giaman imel mo ol giaman telefon kol blong yu i givimaot paswod mo ditel blong yu long ol giaman websaet blong ol bank mo ol giaman kola.
  • Ol frod mo stil blong aedentiti blong yu we i hapen tru lo ol vaeres mo spaewe, i save mekem se ol kriminol i kat akses lo bank akaon mo ol nara pesenol infomesen we oli stap long kompuita blong yu.

Sef banking

  • No mas serem ol paswod mo ol narafala konfidensel infomesen taem yu stap rispon long wan imel, fon kol or leta we i oli se i kam long bank o wan narafala faenansel institusen, iven sapos oli luk olsem oli tru. Ol bank bae oli no save sendem ol imel o kolem yu blong askem yu blong talemaot ol infomesen ia. Sapos ol bank i wantem kasem yu, bae oli usum stret nem blong yu (i no ‘Se’ o ‘Madam’), mo ating wan nara verifikesen blong otentisiti olsem poskod mo pat blong akaon namba blong yu. Sapos yu no tingse wan emel i prapa tru, kontaktem bank blong yu long wan narafala wei.
  • Yu mas mekem sua se yu stap yusum wan intanet koneksen we i sekua blong yu konek wetem bank blong yu. Lukaotem ‘https’ long foret blong adres mo saen blong smol lok long brawsa frem. Be tingbaot se hem i soemaot nomo se link bitwin yu mo ona blong websaet hem i sekua, be i no minim se saet ia hem i save tru. Yu mas mekem olsem blong jekem gud adres from eni speling we i rong, ol adisenol toktok mo karekta mo ol nara samting we i no nomol.
  • Yu mas go long websaet blong bank blo yu nomo long taem we yu taepem adres i go long brawsa o taem yu yusum wan bukmak we yu bin krietem yusum korek adres. Sapos yu tingse ol narafala man i save kasem ol ditel blong yu, yu mas oltaem kontaktem bank.
  • Mekem sua se yu gat wan antivaeres/antispaewe sofwea we i efektif mo apdeited, mo faeawol blong yu i mas ron gud bifo yu log in long bank akaon blong yu.
  • Yusum wan difren paswod mo PIN blo ol defdefren websaet.
  • Yusum ol strong paswod mo PIN. Man we oli givim ol paswod mo PIN nomo long hem i sud save long olgeta, be ol narafala man i no sud save. No mas raetem daon or storem ol paswod mo PIN long ol kompuita o ol mobael divaes.
  • Tingting blo setem ap dual autoriti wetem bank blong yu, speseli blong ol transaksen we ol amaon blong olgeta i ova long wan limit, we i save kam frod.
  • Kam klia wetem bank blong yu long wea yanao laebiliti blong los i save hapen taem wan frod i tekem ples. Ridim ol tem mo kondisen mo sapos yu gat daot, askem bank bisnis manega blong yu.
  • Sapos yu risivim wan fon kol we oli se i kam long bank blong yu o wan nara faenansel institusen mo oli askem yu blong kolem bak olgeta, yu mas mekem yusum wan nara fon o wet faev minit olsem bifo yu kol bak. Ol frosta oli save holem fon laen blong yu blong i open mo trikim yu long ol fon namba we i kamaot lo kola displei blong yu.
  • Sapos yu notisim eni transaksen we i no nomol long steitmen blong yu, yu mas ripotem kwiktaem.
  • Swij of long ol pepa steitmen mo rejista from onlaen banking wetem ol mobael alet. Ol defren man i save intaseptem mo ridim ol pepa steitmen.
  • Garem ol leites Windows updates.
  • Yu mo ol kolig blong yu i sud neva yusum ol pablik kompuita blong mekem ol onlaen banking (olsem, long wan intanet kafe).
  • Lukaot gud long ol ‘solda sefa’ we oli stap ridim skrin blong yu.
  • Yu no tingse ol sof (skrin-bes) kibod oli moa sekua bitim ol fisikol kibod (lo saed we oli stanap strong agensem malwe olsem ol kistrok loga). Tufala tugeta i gat ol wiknes

Tu fakta otentikesen

Fulap bank oli stap yusum tu fakta otentikesen blong garem evidens we i strong moa long saed blong kasem se yu hu bitim we oli stap yusum ol paswod nomo. Tu fakta ya hem i ‘samting we yu save’ (ol kwisten olsem yusa nem mo paswod blong yu) mo ‘samting we yu gat’ we hem i save bank kad blong yu wetem wan kad rida, o sapos no wan standalon divaes olsem HSBC SekuaKi. Kod we oli givim hem i pesenol long yu, mo hem i defdefren evri taem yu log in.

Adisinol banking sekuriti sofwea

Sam bank oli givim ol adisinol sekuriti sofwe we oli disaenem stret blong protektem yu long taem yu stap mekem onlaen banking. Hemi kam lo fom blong wan fri daonlod long ol bank mo i mekem se ol faenansel transaksen i sekua, antap long nomol intanet sekuriti sofwe blong yu.

Mo infomesen

Evri bank oli garem ol onlaen sekuriti infomesen long ol websaet blong olgeta, wetem ol infomesen blong ol frod we oli stap hapen.

Sapos yu bin kam wan viktim blong wan stret frod o frod we oli traem long yu, ripotem go long polis mo bank blong yu kwiktaem.

Glosari

Wan Glosari blong ol tem we oli yusum long atikol ia:

PIN

Personal Indentification Number.