English

Doneting long Jhariti Onlaen

Wok we oli karemaot long ol jhariti mo ol voluntary oganaesesen oli gat bigfala valiu long sosaeti, blong helpem ol pipol we oli stap long bigfala nid long hom mo ovasi. Ol jhariti oli rilae long ol donesen long olgeta long pablik mo long ol bisnes blong karemoat wok blong olgeta, espesali long ol had ekonomikol taem. Fulap long ol koleksen mo apil ia oli tru mo oli folem loa, be sori tumas ol frod man oli save eksploitem ol gudfala tingting ia mo stilim mani we ol dona oli ting se bae i givhan long jhariti. Wan long ol wei ia hem i blong mekem onlaen. Yu no stop blong donetem mani from gudfala kos blong wanen yu wantem mekem. Insted, tekem samfala simpol prikosen blong protektem yuwan – mo jhariti we yu jusum – long ol onlaen frod.

Ol risk

  • Ol giaman jhariti saet – ol fek websaet blong ol jhariti oli nogat mo oli no eksis, olsem ol temporari frodulen websaet we oli setemap long taem blong ol bigfala disasta we oli putum long pablisiti (eksampol ol famin mo ol etkwek).
  • Ol phishing imel – ol imel we oli sendem long yu blong traem blong trikim yu blong yu givimaot ol bank ditel mo ol paswod blong yu.
  • Frod we i kamaot long ol peimen we oli pem long web peij we oli no sekua.
  • Aedentifaem teft we vaeres o spaewe i kosem, givim ol kriminal akses long bank akaon blong yum o ol narafala pesonal infomesen we i stap long kompiuta blong yu.

Donetem ol samting long wan sef wei

Blong mekem sua se yu stap donet long wan sef wei:

  • Visitim jhariti ia long websaet blong hem taem yu taepem websaet adres yuwan wetem braosa, be yu no klikim wan haepalink we i stap long imel. Jekem web adres onlaen wetem ol relevan jhariti reguleta o yu kolem stret jhariti ia.
  • Bifo yu donetem wan mani, jekem websaet se hem i sekua. I sud gat wan padlock symbol long braosa windo frem, we i stap apea taem yu wantem log in o rejesta. Yu mekem sua se padlock i no stap long peij hemwan – hemia wan saen se saet ia i blong ol frod man. Web adres i sud stat wetem ‘https://’.  ‘S’ stand for ‘Sekua’.
  • Sapos yu stap risivim ol imel we yu no ekspektem long ol jhariti we yu neva harem olgeta o yu nogat asosiesen weten olgeta, yu no rispon mo yu no klikim link blong olgeta. Be yu delitim olgeta.
  • Yu no respon long ol rikwes blong donet tru long mani transfe kampani olsem Westen Yunion o Manigram, from hemia nao ol teknik we oli stap yusum long ol skam.
  • Mekem sua se jhariti ia hem i tru hem i no wan frod bifo yu stat blong givim ol pesonal ditel/kredit kad o onlaen banking infomesen. Ol Visa, Mastakad, sekuakod mo Amerikan Ekspres Sefki skim oli verifaem olgeta mekem se oli gat ol adisenal sefgad blong debit/kredit long taem blong peimen.
  • Yu save tingting blong sapotem ol individual we oli mekem fanresing olsem donet long ol websaet, be yu mas ridim ol riviu fastaem.
  • Sapos yu gat daobt, wan jhariti we hem i loaful bae i advaesem yu long ol narafala wei blong giv long websaet blong olgeta o long wan fon kol.

Sapos yu tingting se yu bin givim ol akaon ditel blong yu long wan giaman man o wan giaman jhariti, kontaktem bank blong yu kwiktaem.